سگ گردانی در تهران
بین ادیان شرقی یعنی ادیانی که در هند و شرق دور رایج است و ادیان غربی یعنی ادیانی که در خاورمیانه بنیاد یافته و تا دور دست ترین نقاط غرب نفوذ کرده اند، یک تفاوت اساسی وجود دارد. در ادیان شرقی انسان اشرف مخلوقات نیست و دیگر مخلوقات جهان خلق نشده اند تا به بشر خدمت کنند، بلکه همۀ مخلوقات جهان مقدس اند. پرستش گاو و حیوانات دیگر در هند از همینجا می آید در حالی که در ادیان غربی بشر اشرف مخلوقات است و تمامی مخلوقات جهان جز برای این خلق نشده اند که به اشرف مخلوقات خدمت کنند.
با وجود این رشد فلسفه در غرب یعنی در کشورهایی که امروزه پیشرفته خوانده می شوند توانسته است این نگاه یکسویه به دیگر مخلوقات بویژه حیوانات را جبران کند.
نخستین بار گویا دکارت بود که از حقوق حیوانات نوشت. بعدها انگلستان نخستین کشوری بود که برای حمایت از حیوانات قانونی تدوین و تصویب کرد. این قانون در سال ١٩١١ تکمیل شد و سرمشق قوانینی قرار گرفت که در آلمان، آمریکا، بلژیک، اسپانیا، دانمارک و دیگر کشورها به نفع حیوانات مدون شد.
امتزاج آن نگاه فلسفی با این نگاه حقوقی در غرب سبب شد که حیوانات در غرب از مهر انسانی بهره مند شوند اما در غرب آسیا از جمله ایران که چنین نگاهی وجود نداشت هنوز که هنوز است حقوق حیوانات به رسمیت شناخته نمی شود.
نه تنها قانونی در دفاع از حیوانات وجود ندارد بلکه تعصبات مذهبی، و به عبارت درست تر نگاه شرعی، بر راندن حیوانات و دور کردن آنها از انسان دامن می زند و با وجود اشاراتی که فقیهان اسلامی به حقوق حیوانات کرده اند یا در کتابهای مذهبی پیش از اسلام مانند وندیداد به حقوق حیوانات شده، نگاه غالب بر حیوانات در ایران و برخی دیگر از کشورهای اسلامی نگاه اشرف مخلوقاتی است. در واقع آن اشارات هم بیشتر جنبۀ حقوقی ندارد، جنبۀ ترحم انگیز دارد.
چنین است که هنوز نگهداری سگ و حیوانات خانگی دیگر در میان مردم خاورمیانه در یک نگاه کلی، بویژه از نظر حکومت های بنیادگرا کاری زشت و مخالف دین انگاشته می شود.
حکومت ها هر از گاهی به بهانه هایی موجبات آزار حیوانات یا دوستداران حیوانات را فراهم می آورند. این که در مقابل در پارک ها نوشته می شود ورود حیوانات ممنوع است یا آن که نیروی انتظامی اعلام می کند که جلو حمل سگ در اتومبیل ها را خواهد گرفت برخاسته از همان نگاهی است که حقوق حیوانات را به رسمیت نمی شناسد.
با وجود این ادبیات نشان می دهد که در کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، همواره مردم حیوانات را نگه داری می کرده اند. در واقع از نگهداری آنها چاره ای هم نداشته اند. « گاوان و خران باربردار » و از این حیث « به زآدمیان مردم آزار » بوده اند؛ بدون سگ گله حفظ و نگهداری گله امکان پذیر نمی شده است.
مذاهب قدیمی نیز ظاهرا حقوق حیوانات را تا حدی به رسمیت می شناخته اند. در وندیداد آمده است که هر کس به سگ خانه غذای بد بدهد کیفر او ٩٠ ضربه تازیانه اسباهه ( چوبی که به اسب می زدند ) و ٩٠ ضربه تازیانه سروشه ( چرمی ) است. فقه و ادبیات دوره اسلامی نیز بیهوده کشتن حیوانات را نهی می کند.
داستان سبکتکین و آهو هر چند از مقولۀ تبلیغات برای دستگاه غزنویان به حساب آید باز هم ریشه در یک معرفت عمومی از مهر انسانی نسبت به حیوانات دارد. چنان که انس گرفتن مجنون با وحوش در داستان لیلی و مجنون نیز از همین قبیل است.
این نکته را نیز نباید فروگذاشت که هرچند توجه به حیوانات از جمله سگ ها در تاریخ ایران به درجه مفید بودن آن برای انسان بستگی داشته وگرنه سگ نجس و غیر قابل احترام بوده است، اما نگاه به پرندگان از این دست نیست. پرندگان همواره در ذهن ایرانیان از یک حالت قدسی شبیه حیوانات در ادیان شرقی برخورداربوده اند.
داستان سیمرغ از شاهنامه گرفته تا منطق الطیر نشان از آن دارد که این مرغ افسانه ای انگار واسطه ای بین زندگانی دنیوی یا غیر معنوی با نیروهای متافیزیک و آسمانی است.
شاید از همین رو نگهداری پرنده در ایران هیچگاه موجب سرزنش همسایگان و مکافات حکومت نبوده است. کبوترخانه های ایران معروف اند؛ هنوز طوطیان می توانند در خانه ها آواز بخوانند و ادای صاحبانشان را در آورند. نگه داری مرغ عشق و مرغان دیگر همین حالت را دارد.
پرنده فروشی ها در تمام ایران و منطقه خاورمیانه همواره آزاد بوده اند اما محلی برای فروش حیواناتی مانند سگ وجود نداشته است. این اواخر هم که مکان هایی برای فروش حیوانات از جمله سگ به وجود آمده به صورت علنی کار نمی کنند.
دلیل پیدایی فروشگاه های حیوانات خانگی مانند سگ و گربه این است که از زمان آشنایی ایرانیان با غرب و شیوه های زندگی غربی، نگهداری حیوانات در خانه در بین قشرهای متجدد جامعه مرسوم شده است. تعداد کسانی که سگ و گربه و لاک پشت و حیوانات دیگر نگه می دارند آنقدر زیاد شده است که تعداد قابل توجهی طبیب دام و دام پزشکی در سطح شهر تهران و شهرهای بزرگ مشغول به کارند.
حتا با وجود سخت گیری نیروی انتظامی، هر کس می تواند تعداد زیادی سگ زیبا و تمیز را درون اتومبیل های مردم مشاهده کند. هر چند که صاحبانشان مجبور باشند به محض دیدن افراد نیروی انتظامی سر سگ ها را به داخل اتومبیل بکشند.
در گزارش مصورى که در اين صفحه مى بينيد نازنين معتمدى و عليرضا واصفى به گوشه اى از مشکلات دوستداران سگ در تهران پرداخته اند.
طراحی توسط